Việc
Hiệp định RCEP có hiệu lực từ tháng 01 năm 2022 sẽ góp phần đa phương
hóa các Hiệp định thương mại tự do mà ASEAN đã ký kết với từng nước đối
tác trước đây, hài hòa các cam kết, quy định trong các hiệp định này,
tối đa hóa các lợi ích kinh tế, đặc biệt là quy tắc xuất xứ và tạo thuận
lợi cho thương mại, góp phần củng cố các chuỗi cung ứng khu vực và phục
hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19.
Sau
khi có hiệu lực đầy đủ với tất cả các nước tham gia ký kết, Hiệp định
RCEP sẽ tạo thành một thị trường với quy mô 2,2 tỷ người tiêu dùng,
chiếm khoảng 30% dân số thế giới, và GDP khoảng 26,2 nghìn tỷ USD, tương
đương khoảng 30% GDP toàn cầu và trở thành khu vực thương mại tự do lớn
nhất trên thế giới xét về quy mô dân số. Do vậy, Hiệp định RCEP dự kiến
sẽ giúp tạo lập một thị trường xuất khẩu ổn định, lâu dài cho các nước
ASEAN nói chung và Việt Nam nói riêng, góp phần thúc đẩy việc thực hiện
chính sách xây dựng nền sản xuất định hướng xuất khẩu của Việt Nam.
RCEP có hiệu lực - sự kiện nhiều ý nghĩa
Trải
qua thời gian tám năm, 31 vòng đàm phán, 15 cuộc họp của Ủy ban đàm
phán thương mại và 19 vòng đàm phán cấp bộ trưởng, cuối cùng các nước đã
đạt được thỏa thuận RCEP. Đây không chỉ là một thỏa thuận thương mại tự
do đơn thuần mà còn thực sự là một thỏa thuận toàn diện. RCEP dựa trên
“kiềng ba chân” gồm thương mại hàng hóa, thương mại dịch vụ và thương
mại điện tử, được cụ thể hóa bằng một văn kiện dài hơn 14.000 trang với
20 chương, cùng với các phụ lục và lịch trình.
RCEP
sẽ tiến tới loại bỏ ít nhất 92% dòng thuế nhập khẩu giữa các quốc gia
ký kết trong vòng 20 năm, sẽ thiết lập các quy tắc chung cho thương mại
điện tử, thương mại và quyền sở hữu trí tuệ. RCEP được thiết kế nhằm cắt
giảm chi phí và thời gian cho các thương nhân khi cho phép họ xuất khẩu
hàng hóa sang bất kỳ quốc gia ký kết thỏa thuận nào mà không cần đáp
ứng các yêu cầu riêng biệt của từng quốc gia.
Trong
suốt quá trình, các cuộc đàm phán kéo dài gặp không ít thách thức. Một
số nước tham gia có sự thay đổi về chính phủ với việc các nhà lãnh đạo
mới thường nhấn mạnh các ưu tiên khác nhau. Tháng 11/2019, Ấn Độ tuyên
bố rút khỏi các cuộc đàm phán. Không lâu sau đó, thế giới phải đối mặt
với đại dịch COVID-19, làm gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu và sự tăng
trưởng của các nền kinh tế. Tuy nhiên, tháng 11/2020, tại Hội nghị cấp
cao ASEAN lần thứ 37 được tổ chức trực tuyến với vai trò Chủ tịch ASEAN
2020 của Việt Nam, RCEP chính thức được ký kết, mang nhiều ý nghĩa quan
trọng.
Về
kinh tế, RCEP được ký kết và có hiệu lực sẽ giúp tối ưu hóa việc phân
bổ nguồn lực trong khu vực, thúc đẩy việc tạo thuận lợi cho thương mại
và tự do hóa đầu tư, nâng cao trình độ hội nhập kinh tế. RCEP còn thúc
đẩy việc khôi phục kinh tế, cũng như sự thịnh vượng lâu dài của khu
vực. RCEP sẽ tạo nên một thị trường lớn với quy mô người tiêu dùng chiếm
khoảng 30% dân số thế giới, mang lại thêm 209 tỷ USD hằng năm trong
doanh thu toàn cầu và 500 tỷ USD cho thương mại thế giới vào năm 2030.
Ước tính, RCEP và Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình
Dương (CPTPP) sẽ bù đắp tổn thất kinh tế toàn cầu do cuộc chiến thương
mại Mỹ - Trung Quốc gây ra. Hai hiệp định này cũng sẽ giúp các nền kinh
tế của Đông Bắc Á và Đông Nam Á hoạt động hiệu quả hơn, kết nối các thế
mạnh về công nghệ, sản xuất, nông nghiệp và tài nguyên thiên nhiên.
Trong
15 nền kinh tế châu Á - Thái Bình Dương là thành viên RCEP, tổng GDP
thực tế của những nước này chiếm gần 30% GDP thế giới. Mặc dù trong thập
niên qua, quá trình tự do hóa thuế quan đã đạt được tiến bộ đáng kể đối
với 15 thành viên RCEP, thông qua một mạng lưới các hiệp định thương
mại tự do (FTA) rộng khắp, nhưng RCEP vẫn sẽ tiếp tục giảm bớt các hàng
rào thuế quan. Phạm vi của RCEP bao gồm giảm thuế quan đối với thương
mại hàng hóa, cũng như thiết lập các quy tắc chất lượng cao hơn cho
thương mại dịch vụ, bao gồm các điều khoản tiếp cận thị trường cho các
nhà cung cấp lĩnh vực dịch vụ từ các nước RCEP khác. Hiệp định RCEP cũng
sẽ giảm bớt các hàng rào phi thuế quan đối với thương mại giữa các quốc
gia thành viên, chẳng hạn như thủ tục hải quan và kiểm dịch cũng như
các tiêu chuẩn kỹ thuật.
Viện
Kinh tế quốc tế Peterson (Mỹ) ước tính, khi RCEP chính thức có hiệu
lực, điều này có thể làm tăng thu nhập toàn cầu lên 186 tỷ USD mỗi năm,
đến năm 2030 và thêm 0,2% vào nền kinh tế của các quốc gia thành viên.
Khi
RCEP chính thức có hiệu lực, điều này sẽ mở thêm cơ hội cho doanh
nghiệp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu, tham gia các chuỗi giá trị mới trong
khu vực, tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài. Thậm chí, với hiệp định
này, Việt Nam và các nước ASEAN hoàn toàn có cơ hội để trở thành trung
tâm thu hút đầu tư nước ngoài.
Trong
khi đó, Việt Nam được đánh giá là một điểm đến an toàn và hấp dẫn. Cơ
hội tăng tốc thu hút đầu tư từ các nước thành viên RCEP sẽ lớn hơn, nhất
là khi Việt Nam đang nỗ lực xây dựng nhiều cơ chế, chính sách vượt trội
để đón đầu dòng vốn đầu tư đang dịch chuyển. Ngoài ra, việc thực thi
RCEP cũng tạo nên khuôn khổ pháp lý ràng buộc trong khu vực về chính
sách thương mại, đầu tư, sở hữu trí tuệ, thương mại điện tử..., tạo ra
sân chơi công bằng trong khu vực. Nhờ vào việc hài hòa quy tắc xuất xứ
nội khối RCEP, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam có thể tăng khả năng đáp
ứng điều kiện để hưởng ưu đãi thuế quan, từ đó gia tăng xuất khẩu trong
khu vực, đặc biệt là ở các thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia,
New Zealand...
Tuy
nhiên, bên cạnh những mặt thuận lợi, RCEP có thể mang tới những sức ép
cạnh tranh đối với hàng hóa, dịch vụ của Việt Nam, nhất là trong bối
cảnh các doanh nghiệp Việt Nam còn phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên phụ
liệu nhập khẩu từ bên ngoài. Cam kết trong RCEP cũng sẽ làm giảm thuế
quan của nhiều nước trong khối đối với hàng hóa Trung Quốc. Các doanh
nghiệp Việt Nam sẽ buộc phải cạnh tranh trong nước với một loạt hàng hóa
mới có giá thành thấp hơn từ Trung Quốc. Một số ngành sẽ bị ảnh hưởng
bởi việc giảm thuế quan này. Đặc biệt, kinh tế thế giới cũng như nhiều
nước trong khu vực đang bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19... Điều này
đòi hỏi các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động để thích ứng, nỗ lực
chinh phục, biến thách thức thành cơ hội.
N: moit.gov.vn